! Jazzowa Mapa Polski

Jazzowa Mapa Polski #3 – Łódź

Obrazek tytułowy

Początki łódzkiej sceny jazzowej sięgają jeszcze okresu międzywojennego, kiedy to Łódź stała się centrum polskiej kultury. Kluby studenckie, które powstały w tamtym okresie – a także już po II wojnie światowej – były idealne dla koneserów muzyki jazzowej, pełnoprawnych artystów, jak i dopiero zawiązujących się grup.

LetniaAkademiaJazzu.jpg Letnia Akademia Jazzu. Fot. Piotr Fagasiewicz

Trochę historii

Muzyka zbliżona do jazzowej rozbrzmiewała w Łodzi już przed 1939 rokiem. Wspomnieć wystarczy chociażby utrzymany w dixielandowej konwencji koncert grupy Zygmunta Karasińskiego, który miał miejsce w 1933 roku w Filharmonii Łódzkiej. Nic więc dziwnego, że po 1945 roku jazz wrócił do Łodzi, która ze względu na wojenne zniszczenia Warszawy w dużej mierze przejęła funkcję kulturalnej stolicy Polski. Popularne wówczas były takie zespoły jak orkiestra braci Łopatowskich czy potężna orkiestra Bolesława Krochmalskiego. Szczególnie ważną rolę w popularyzacji jazzu w Łodzi (a także w Polsce) odgrywały różne organizacje, np. YMCA (siedziba przy ulicy Moniuszki 4a), posiadająca w swoich zbiorach kilkaset płyt z muzyka jazzową, oraz Klub Muzyczny Melomanów.

Audycja Andrzeja Winiszewskiego w RadioJAZZ.FM

W Łodzi powstał również zespół Melomani (nazwa zapewne nawiązuje do wspomnianego Klubu Muzycznego Melomanów) – jedna z najważniejszych grup mających wpływ na kształtowanie się jazzu w Polsce. W zespole tym grały takie znamienite osobistości polskiego jazzu, jak: Jerzy Duduś Matuszkiewicz, Krzysztof Komeda, Andrzej Trzaskowski czy Andrzej Idon Wojciechowski. W tamtym okresie jazz mocno związany był z działalnością Wyższej Szkoły Filmowej, dość wspomnieć, że w legendarnej już studenckiej etiudzie Romana Polańskiego Rozbijemy zabawę… (1957) radośnie przygrywa zespół Idona Wojciechowskiego.

W styczniu 1957 roku na mapie Łodzi powstało kolejne miejsce, które w znaczący sposób ukształtowało jazzową świadomość muzyków i słuchaczy. Przy ul. Jaracza 7 otwarto Jazz-Club, który na początku 1958 roku został przeniesiony na ul. Piotrkowską 77. W klubie tym, zwanym popularnie Pod siódemkami, organizowane były liczne konkursy i koncerty – chociażby hucznie świętowane piąte urodziny klubu, w ramach których świetne koncerty dały zespoły The Wreckers Andrzeja Trzaskowskiego, Tiger Rag czy Swingtet 77. Lata 70. przyniosły wysyp studenckich klubów jazzowych. Jazzu słuchać można było w klubie Futurysta przy al. Politechniki czy chociażby w klubie Na Piętrze, który przy ul. Jaracza 7 zajął miejsce dawnego Jazz-Clubu.

AleJazz.jpg Ale Jazz. Fot. Piotr Fagasiewicz

Mówiąc o historii łódzkiego jazzu, wspomnieć trzeba również nazwisko Macieja Jaworskiego – byłego szefa klubu Futurysta. Wśród jego licznych osiągnięć na niwie organizatorsko-popularyzatorskiej na szczególne uznanie zasługuje zorganizowanie w Łodzi niektórych edycji legendarnego festiwalu Jazz Jamboree. Lata 80., choć z powodów politycznych były okresem pewnego artystycznego spowolnienia, również dostarczyły Łodzi jazzowych doznań – w tym czasie pojawiły się jednak przede wszystkim rodzime gwiazdy, np. Tomasz Stańko, Zbigniew Namysłowski, bracia Ścierańscy czy efemeryczna grupa Ossjan.

AlleJazz.jpg Ale Jazz. Fot. Piotr Fagasiewicz

Ważniejsze festiwale i koncerty

W latach 50. miejscem w Łodzi, w którym odbywały się koncerty z udziałem gwiazd światowego (!) jazzu, była hala klubu sportowego WiMa Łódź. Właśnie tam w lutym 1956 roku wystąpił trębacz Teddy Cotton, którego muzyka zdradzała wówczas inspirację muzycznym dorobkiem Louisa Armstronga. W tym samym miejscu w kwietniu 1957 roku na dwóch koncertach pojawiła się słynna orkiestra Glenna Millera pod kierownictwem perkusisty i wokalisty Raya McKinleya (członka oryginalnego składu orkiestry). Do statusu wręcz legendarnego urósł koncert kwartetu Dave’a Brubecka, który miał miejsce w Filharmonii Łódzkiej w marcu 1958 roku. Kwartet ten pojawił się w swoim klasycznym wydaniu (Dave Brubeck – fortepian, Paul Desmond – saksofon altowy, Eugene Wright – kontrabas, Joe Morello – perkusja), co spowodowało, że koncert ten śmiało można było wówczas nazywać najważniejszym wydarzeniem jazzowym w Polsce.

Na kolejną gwiazdę tak ogromnego kalibru Łódź musiała czekać kilka dobrych lat. Wszak w kwietniu 1978 roku w Sali Koncertowej Liceum Muzycznego (przy ul. Sosnowej 9) wspaniały występ dał jeden z najwybitniejszych saksofonistów w historii – Stan Getz (pojawił się on wówczas ze swoim sekstetem).

Ciagoty_i_Tesknoty2.jpg Ciągoty i Tęsknoty. Fot. Piotr Fagasiewicz

W latach 70., dzięki szczególnym staraniom Macieja Jaworskiego, w Filharmonii Łódzkiej organizowane były edycje festiwalu Jazz Jamboree. Szczególnie pamiętnym jest koncert orkiestry Duke’a Ellingtona (kierowanej przez jego syna Mercera), który miał miejsce w ramach tego właśnie festiwalu w 1977 roku. Lata 80. to kolejne koncerty legend muzyki jazzowej, jak np. występ sekstetu Paco de Lucíi w maju 1984 roku w Teatrze Wielkim, oraz kolejne edycje festiwalu Jazz Jamboree, np. edycja z 1985 roku i wspaniały koncert Joe Zawinula.

Warto zauważyć, że w wyniku wysiłków prężnie działającego łódzkiego oddziału organizacji Alliance Française, w latach 90. w Łodzi obecny był jazz francuski. Wystarczy wspomnieć chociażby występ Didiera i Francisa Lockwoodów z Teatru Wielkiego z marca 1998 roku czy liczne koncerty francuskich składów, organizowane przez Radio Łódź i odbywające się w dobrze znanym wśród łódzkich melomanów studio S-1.

Łódzki jazz teraz

Łódź na jazzowej mapie Polski obecnie również wypada całkiem zacnie. Prawdopodobnie najbardziej znanym jazzowym festiwalem w mieście jest Letnia Akademia Jazzu organizowana w Klubie Wytwórnia. Choć impreza ta przyciąga dość słynne nazwiska zarówno polskiego, jak i zagranicznego jazzu, to miłośnicy nieco bardziej wyrafinowanych form jazzowych schronienia poszukiwać muszą w innych klubach i na innych zdarzeniach artystycznych.

Ciagoty_i_Tesknoty3.jpg Ciągoty i Tęsknoty. Fot. Piotr Fagasiewicz

W tym kontekście warto wspomnieć przede wszystkim klubo-restaurację Ciągoty i Tęsknoty. Co się chwali: właściciele klubu stawiają nie tylko na najpopularniejsze odmiany jazzu, lecz również na te bardziej peryferyjne. Zawsze świetna muzyka, a i jedzenie całkiem dobre… Dla wszystkich miłośników dźwięków rozimprowizowanych polecić należy klub KIJ (działający w siedzibie dawnego legendarnego klubu Bagdad Cafe), który stał się swego czasu tak naprawdę kolebką łódzkiego jazzowego jamowania. Wspomnianymi sesjami wspólnego grania niejednokrotnie dowodził pianista Marcel Baliński – być może najciekawszy muzyk jazzowy młodego pokolenia związany z Łodzią. Współtworzony przez niego zespół Entropia Ensemble oraz autorskie trio to po prostu klasa sama w sobie. Należy tylko mieć nadzieję, że zorganizowany przez Marcela w 2019 roku festiwal muzyki (około)jazzowej Dwa Piętra stanie się w przyszłości stałym elementem łódzkiego pejzażu jazzowego.

Innym wyjątkowym muzykiem, który swoją artystyczną aktywność w dużej mierze prowadzi w Łodzi, jest gitarzysta Marek Kądziela. Kierownik Instytutu Jazzu Akademii Muzycznej w Łodzi to nie tylko wytrawny poszukiwacz dźwięków nieoczywistych i wspaniały sideman, lecz również bardzo utalentowany band lider – posłuchajcie jego doskonałej crossoverowej płyty Marek Kądziela Jazz Ensemble.

LAJ_Intl_JazzPlatform.jpg Fot. Piotr Fagasiewicz

W tym jakże skrótowym poczcie łódzkich gwiazd jazzowych zabraknąć nie może również pianisty Macieja Tubisa. Doceniony przez krytyków, proponuje nie tylko dość łatwą jazzową formę w swoim autorskim zespole Tubis Trio, lecz angażuje się również w inne projekty, jak chociażby duet Bolewski/Tubis (z perkusistą Radosławem Bolewskim – wykładowcą łódzkiej Akademii), którego płyta Lunatyk przypaść może do gustu również miłośnikom… popu.

Autor: Jędrzej Janicki

ManuSummerJazzSundays.jpg

Felieton powstał jako część projektu Jazzowa Mapa Polski realizowanego przez Fundację EuroJAZZ.

  • Przesłuchaj wszystkie podcasty: LINK
  • Podcast o Łodzi autorstwa Andrzeja Winiszewskiego: LINK
  • Podcast z rozmowy Piotra Wickowkiego: LINK

Tagi w artykule:

Powiązane artykuły

polecane

newsletter

Strona JazzPRESS wykorzystuje pliki cookies. Jeżeli nie wyrażasz zgody na wykorzystywanie plików cookies, możesz w każdej chwili zablokować je, korzystając z ustawień swojej przeglądarki internetowej.

Polityka cookies i klauzula informacyjna RODO