„Jeśli robi się plakat jazzowy z dobrym, jazzowym nastawieniem, jeśli słucha się dużo jazzu, rozumie się tę muzykę i ją odczuwa, to potem ten plakat wibruje i dźwięczy trochę jazzowo”*.
Piotr Młodożeniec
Poprzedni felieton z cyklu Projekt jazz poświęcony został twórczości jednego z najwybitniejszych polskich grafików Jana Młodożeńca. Tradycję rodzinną w zakresie projektowania użytkowego na wysokim, światowym poziomie podtrzymuje jego młodszy syn Piotr. Podobnie jak ojciec uczył się w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni plakatu Henryka Tomaszewskiego. Anegdota głosi, że Jan Młodożeniec był pierwszym, a Piotr ostatnim studentem, który obronił u prof. Tomaszewskiego dyplom. Sam artysta odnosi się jednak do tej tezy dość sceptycznie: „Chyba jest w tej historii jakaś prawda, bo tata był jednym z pierwszych studentów Henryka Tomaszewskiego, ale nie jest tak, że zrobił dyplom jako pierwszy, bo równolegle z nim dyplom robili inni studenci. Ja z kolei byłem jednym z ostatnich studentów, którzy robili dyplom u profesora, ale po moim dyplomie jeszcze trochę nauczał. Zrobiłem dyplom w 1981 roku, a z tego, co pamiętam, Tomaszewski odszedł z powodu choroby w 1983 roku, ale studenci nadal przychodzili do niego do domu i udzielał im rad. To był taki interwał czasu, że ojciec poszedł do młodego wówczas Henryka Tomaszewskiego, a ja jako młody student kończyłem ten czas pracy prof. Tomaszewskiego”.
Niewiele jednak brakowało, aby Piotr Młodożeniec uciekł artystycznemu przeznaczeniu. Po skończeniu liceum zdecydował się zdawać na architekturę, kierując się pasją do rysunku oraz dużymi zdolnościami matematycznymi. Jednak projekt przedstawiony na egzaminie nie spodobał się komisji i jego kandydatura została odrzucona. Potem zdecydował się na naukę w jednym z pierwszych policealnych studiów komputerowych. Porzucił je w końcu na rzecz Akademii Sztuk Pięknych, jednak fascynacja komputerami pozostała i wywarła później znaczny wpływ na projektowanie graficzne artysty.
W pracach Piotra Młodożeńca widać, jak dużą rolę w jego życiu odegrała twórczość Tomaszewskiego, ale również, co naturalne, ojca Jana Młodożeńca, mimo że ten, jak podkreśla sam artysta, nigdy nie ingerował w jego artystyczne wybory. Plakaty Piotra Młodożeńca to kompilacja fascynacji twórczością wspomnianych mistrzów, pop-artu, sztuki ulicznej, sztuki zaangażowanej i sztuki podziemnej związanej z Solidarnością lat 80. Artysta opracował również autorską technikę sitodruku oraz wykorzystywał na szeroką skalę projektowanie komputerowe.
Projekty graficzne Piotra Młodożeńca to przede wszystkim formy uproszczone, szablonowe, kanciaste liternictwo**, monochromatyczne kolory, schematyczna postać ludzika „zapożyczona” z miejskich sygnalizacji świetlnych. Artysta poprzez swoją twórczość często angażował się w sprawy polityczne i społeczne. Na początku XX wieku głośna stała się sprawa związana z zaprojektowaniem znaku Coexist na konkurs ogłoszony przezMuseum on the Seam w Jerozolimie. Praca Młodożeńca otrzymała wyróżnienie i zaczęła żyć własnym życiem, pojawiając się na m.in. na muralach czy bilbordach. Znak wywarł duże wrażenie na liderze zespołu U2 Bono, który zdecydował, że stanie się on symbolem ich trasy koncertowej. Sprawa była o tyle kontrowersyjna, że nikt nie zapytał o zgodę autora projektu.
W twórczości Piotra Młodożeńca ważną rolę odgrywają również plakaty jazzowe. Artysta od kilkunastu lat projektuje dla Jazzowej Jesieni w Bielsku-Białej, był również autorem plakatu na 38. Międzynarodowy Festiwal Pianistów Jazzowych w Kaliszu. Warto dodać, że stałą współpracę z Jazzową Jesienią Piotr Młodożeniec zawdzięcza Annie Stańko, córce Tomasza Stańki, który współtworzył ten festiwal.
Plakaty jazzowe Piotra Młodożeńca wyróżnia żywa kolorystyka oraz często dominujące w projekcie napisy, co jest bardziej charakterystyczne dla afiszy. Znak na plakacie z Jazzowej Jesieni z roku 2005 kojarzy się z tarczą strzelniczą, a na plakacie z 2012 roku umieszczona została w kształcie litery X postać ludzika trzymającego trąbkę. Z kolei plakat 38. Międzynarodowego Festiwalu Pianistów Jazzowych w Kaliszu przedstawia czarną postać pianisty grającego z niezwykłą szybkością, co w dość humorystyczny sposób zostało pokreślone za pomocą wielu uderzających w klawisze rąk ujętych w pełnej gamie kolorystycznej.
Sam artysta jest również wielbicielem muzyki jazzowej i często żartuje, że słucha każdego rodzaju muzyki – pod warunkiem, że jest to jazz. O mariażu swojej twórczości graficznej z jazzem mówi: „Jazz to jest bardzo piękny temat, bo to jest wspaniała muzyka, a muzyka i sztuka wizualna bardzo się ze sobą łączą i można robić bardzo piękne obrazy zainspirowane właśnie tematami muzycznymi. Tu się składa ze sobą różne dźwięki, a tu się składa ze sobą różne kolory, różne formy w różnych ustawieniach. Jest absolutna dowolność. Wydaje mi się, że jeśli podczas procesu twórczego myśli i emocje, które są w artyście, przechodzą w jakiś sposób na ten przedmiot artystyczny, który on tworzy, to potem w jakiś sposób czasami emanują z tego dzieła. Jeśli robi się plakat jazzowy z dobrym, jazzowym nastawieniem, jeśli słucha się dużo jazzu i rozumie się tę muzykę i się ją odczuwa, to potem ten plakat wibruje i dźwięczy trochę jazzowo”.
Obecnie Piotr Młodożeniec skupia się głównie na malarstwie, które jak sam przyznaje, zajmuje 90 procent jego działalności artystycznej. Odejście od projektowania graficznego podyktowane jest przede wszystkim mniejszym zapotrzebowaniem na plakat oraz potrzebą rozwoju i ciągłego poszukiwania artystycznego „ja” w malarstwie. Artysta podkreśla jednak, że ten rodzaj twórczości jest mu nadal bardzo bliski: „Bardzo podoba mi się w pracy graficznej i designie element intelektualny, poszukiwanie pomysłu, świadomość, że plakat to nie jest tylko dziełko plastyczne cieszące oko, ale że też coś przekazuje, jakąś myśl, jakąś ideę. I połączenie tej plastyczności z tym zawarciem jakiejś myśli w plakacie jest bardzo inspirujące”.
Aleksandra Fiałkowska
*Wszystkie cytowane wypowiedzi Piotra Młodożeńca pochodzą z rozmowy przeprowadzonej przez autorkę 19 lipca 2023 r.
