Felieton Słowo

Projekt Jazz: Plakat jazzowy w Polsce – tytułem wstępu

Obrazek tytułowy

Plakat - Jerzy Skarżyński, I Festiwal Jazzowy Sopot 56'

Na sympozjum zorganizowanym z okazji Międzynarodowego Biennale Plakatu w 1966 roku Jan Lenica, jeden ze współtwórców polskiej szkoły plakatu wygłosił słynne zdanie, że sztuka plakatu najbardziej zbliża się do jazzu. Podobnie bowiem jak w muzyce jazzowej, w plakacie „wszystko polega na umiejętności zagrania cudzego tematu „po swojemu”, (...) ożywienia go własnym duchem, zagrania go tak, aby podstawowy motyw wyczuć można było uchem”.

Związek polskiego plakatu z muzyką jazzową od początku był bardzo osobisty, daleko wykraczający poza relacje zawodowe. Te dwie dziedziny życia artystycznego połączyła potrzeba i własna wizja wolności. Mimo że w polskim plakacie tego okresu można znaleźć również liczne prace o charakterze propagandowym, a muzyka jazzowa po okresie „katakumbowym” była niekiedy traktowana przez władze jako polski towar eksportowy, zarówno polska szkoła plakatu, jak i muzyka jazzowa były w okresie PRL-u traktowane jako symbole niezależności artysty wobec totalitarnego systemu. Największy rozkwit polskiego plakatu jazzowego przypada na okres „odwilży” i pierwszych festiwali jazzowych, jednak jego geneza sięga okresu międzywojennego, kiedy każdy szanujący się lokal rozrywkowy, zgodnie z ówczesną modą, musiał zapewnić swoim gościom pokaz umiejętności zespołów jazzowych. Wprawdzie ich występy obwieszczały głównie afisze, jednak motywy jazz bandów nierzadko pojawiały się w twórczości pioniera nowoczesnego plakatu – Tadeusza Gronowskiego.

Z okresu drugiej wojny światowej zachowały się jedynie afisze reklamujące występy muzyków. Biorąc pod uwagę realia wojenne, nie należy spodziewać się, że jakiekolwiek plakaty jazzowe zostały wówczas zaprojektowane i wydrukowane. Sytuacja po wojnie, w okresie do „odwilży”, również nie przyniosła żadnych znaczących prac graficznych z zakresu muzyki jazzowej. Socrealizm nie tolerował jazzu, upatrując w nim produkt zgniłego Zachodu. Okres ten był jednak ważny dla przyszłości plakatu jazzowego – wówczas, pod przywództwem Henryka Tomaszewskiego, zaczęła kształtować się polska szkoła plakatu, której przedstawiciele podnieśli plakat do rangi sztuki i zawładnęli polskimi ulicami.

Kiedy w 1956 roku władze zgodziły się na zorganizowanie pierwszego festiwalu jazzowego, ważną kwestią stał się dobór odpowiedniej oprawy graficznej przedsięwzięcia. Projekt plakatu powierzono Jerzemu Skarżyńskiemu, krakowskiemu malarzowi i scenografowi. Nie bez znaczenia był fakt, że Skarżyński był zafascynowany muzyką jazzową i stał się jej wielkim propagatorem. Polski plakat jazzowy od samego początku powstawał w okolicznościach wzajemnych relacji obu artystycznych światów. Poziom artystyczny prac, a także osobisty stosunek artystów do muzyki jazzowej, spowodowały, że polski plakat jazzowy od początku nie był jedynie elementem promocji licznych festiwali i wydarzeń związanych z jazzem. Plakaty jazzowe w znacznym stopniu były odzwierciedleniem jazzowego życia ich twórców, związków ze środowiskiem muzycznym, przyjaźni, czy podobnego poziomu wrażliwości artystycznej. Plakat jazzowy bywał ekspresyjny, barwny, krzykliwy, ale również skłaniający do zadumy, stonowany, czarno-biały. W plakacie uwidaczniały się wszystkie odcienie jazzu, jego style, różnorodność i nieoczywistość. Plakat jazzowy stwarzał również grafikom nieograniczone możliwości twórcze.

Ten poziom i ta wyjątkowość widoczne są w plakatach jazzowych do dziś. Wprawdzie ulica zdominowana przez reklamy i komercyjne bilbordy jest dla plakatu miejscem straconym, jednak nadal stanowi on nasze artystyczne „dobro narodowe”. Cykl Projekt jazz poświęcony będzie twórcom polskich plakatów jazzowych, zarówno tym z polskiej szkoły plakatu, jak i jej spadkobiercom, ich talentowi i osobistym związkom z jazzem.

Aleksandra Fiałkowska

Tagi w artykule:

Powiązane artykuły

polecane

newsletter

Strona JazzPRESS wykorzystuje pliki cookies. Jeżeli nie wyrażasz zgody na wykorzystywanie plików cookies, możesz w każdej chwili zablokować je, korzystając z ustawień swojej przeglądarki internetowej.

Polityka cookies i klauzula informacyjna RODO